МӘҠӘЛДӘР

Тел тураһында мәҡәлдәр.

       Әсәм биргән ҡорал тел, атам биргән ҡорал тел.

       Әсә теле бер булыр.

       Иләк һорарға ла тел кәрәк.

       Кеше күрке - йөҙ, йөҙҙөң күрке - күҙ, уйҙың күрке - тел, телдең күрке - һүҙ.

       Тел - белемдең асҡысы, аҡылдың баҫҡысы.

       Туған телем - иркә гөлөм, киңдер һиңә күңел түрем.

​

Хеҙмәт тураһында.

• Эшләгәндә йөрәгең елкенһен, ашағанда ҡолағың һелкенһен.

• Башланған эш - бөткән эш.

• Белеме  барҙың ҡәҙере бар.

• Егет кешегә етмеш төрлө һөнәр ҙә аҙ.

• Тырышлыҡ - ҙурлыҡ, ялҡаулыҡ  – хурлыҡ.

• Хеҙмәте юҡтың хөрмәте юҡ.

• Һөнәрле кеше - ҡораллы кеше.

• Һөнәрһеҙ кеше – ҡанатһыҙ ҡош.

• Ялҡау аҙ эшләй, аҙ эшләһә лә, күп  тешләй.

• Ергә эйелһәң, байлыҡ килә.

  Тыуған ил, батырлыҡ тураһында.

• Алтын-көмөш яуған ерҙән тыуған-үҫкән ил артыҡ.

• Берҙең көнө ил менән, илдең көнө ер менән.

• Ил ҡәҙерен белмәгән - башын юғалтҡан, ер ҡәҙерен белмәгән - ашын юғалтҡан.

• Ир аҡылы - бер алтын, ил аҡылы  – мең алтын.

• Тыуған ил – алтын бишек.

• Аттың даны егет ҡулында, егеттең даны үҙ ҡулында.

• Батырмын, тип кем әйтмәй, яу килгәндә өнө юҡ.

• Батырлыҡ яуҙа беленер, мәргәнлек ауҙа беленер.

• Ауға барһан, зирәк бул, юлдашыңа терәк бул.

• Ике кәңәш бер булһа, илле егет йөҙ була.

• Ебәк билғау - бил күрке.

• Батыр егет - ил күрке.      

• Ир-егет үҙе өсөн тыуа, иле өсөн үлә.

• Мал торған ерен онотмаҫ, егет тыуған илен онотмаҫ.

• Беләгенә ҡарама, йөрәгенә ҡара.

   

  Тормош-көнкүреш тураһында.

• Аҡыл йәштә түгел, башта.

• Аманатҡа хыянат итмә.

• Аҫыл таш ерҙә ятмаҫ.

• Ата-әсәңә ни ҡылһаң,  үҙең шуны күрерһең.

• Бурлыҡтың һуңы - хурлыҡ.

• Йоҡо тамаҡ туйҙырмай.

• Уйнап һөйләһәң дә, уйлап  һөйлә.

• Һүҙ яраһы һөңгө яраһынан ҡатыраҡ.

• ​

•  

• Һандар менән мәҡәлдәр.

• Ете ҡат үлсә, бер ҡат киҫ.

• Алты йәшәр юлдан ҡайтһа, алтмыш йәшәр күрә барһын.

• Егет кешегә етмеш төрлө һөнәр ҙә аҙ.

• Ҡурҡаҡтың күҙе дүртәү.

• Ике кәңәш бер булһа, илле егет йөҙ була.

• Биште эшләгәнсе берҙе еренә еткереп эшлә.

• Егәрленең ҡулы етәү.

• Йөҙ һумың булғансы, йөҙ дуҫың булһын.

• Ир аҡылы - бер алтын, ил аҡылы - мең алтын.

• Батыр бер үлә, ҡурҡаҡ мең үлә.

• Ике кәмәнең ҡойроғон бер юлы тотмайҙар.

• Көслө берҙе еңер, белемле меңде еңер.

• Бер ағас ҡырҡһаң, ҡырҡты ултырт.

• Бер ҡаҙанға ике тәкә башы һыймай.

• Берәүҙән икәү, икәүҙән өсәү яҡшы.

• Ун тапҡыр  ишеткәнсе, бер тапҡыр күр.

• Бер ҡуянды ике тунамайҙар.

   

            Ғаилә мөнәсәбәттәре тураһында.

• Алдыңда ышаныс булһын, артыңда таяныс булһын.

• Ауыҙың ни әйткәнде ҡолағың ишетһен.

• Бер олоноҡон тыңла, бер кесенекен тыңла.

• Ике тапҡыр уйла, бер тапҡыр һөйлә.

• Ир бала атаһына таяу, ҡыҙ бала өй эсендә буяу.

• Кеше аҡылын ишет, үҙ аҡылың менән эш ит.

• Кешегә соҡор ҡаҙыма, үҙең төшөрһөң.

• Көйҙөргән дә - тел, һөйҙөргән дә - тел, көлдөргән дә - тел, бөлдөргән дә – тел.

• Ни  сәсһәң - шуны  урырһың, ни ҡылһаң - шуны күрерһең.

• Үҙеңде ҙурлама, кешене хурлама.

• Һүҙҙең башынан элек төбөн уйла.

• Ялған һөйләһәң - тотолорһоң, дөрөҫ һөйләһәң - ҡотолорһоң.

                                                 

  Яҡшылыҡ һәм яманлыҡ тураһында.

• Изгелек ерҙә ҡалмаҫ.

• Көн яманы китер, әҙәм яманы китмәҫ.

• Ҡояш янында - йылылыҡ, әсә янында - изгелек.

• Яҡшы ҡағылһа – йән һөйөнә, яман ҡағылһа – йән көйөнә.

• Яҡшынан ҡасма, яманға аяҡ баҫма.

• Яҡшы һүҙ балдан татлы.

• Яман кешенең теле әсе.

• Кесегә мәрхәмәт ит, олоға итәғәт ит.

• Ҡартты ҡәҙерләһәң, ҡартайғас ҡәҙер күрерһең.

• Яҡшылыҡ ҡылған – аш йыйған, яманлыҡ ҡылған – таш йыйған.

• Яман арба юл боҙор, яман арба ил боҙор.

• Яҡшылыҡҡа яҡшылыҡ – һәр кешенең эшелер;  яманлыҡҡа яҡшылыҡ – ир кешенең эшелер.

   

                            Икмәк тураһында мәҡәлдәр.

• Асыҡ ауыҙҙан икмәк тә ҡаса.

• Икмәк - табын ҡояшы.

• Ер ҡәҙере игендә, кеше ҡәҙере белемдә.

  ​

                             Дуҫлыҡ тураһында.

  ​

• Дуҫ көлгәндә беленмәй, бөлгәндә беленә.

• Ике яҡшы дуҫ булһа, ике аранан ел үтмәҫ.

• Йөҙ һум аҡсаң булғансы, йөҙ дуҫың булһын.

• Дуҫ илатып өйрәтер, дошман көлдөрөп көйрәтер.

• Ҡош ҡанат менән, кеше дуҫлыҡ менән көслө.

• Айырылмаҫтай дуҫыңа ҡайырылырҙай һүҙ әйтмә.

• Дуҫтың дуҫлығы яуҙа беленә.

• Бер күргән - белеш, ике күргән - таныш, күп күргән - дуҫ.

• Ишәй ишен, ҡушай ҡушын табыр.

• Күңел берлеге булған ерҙә кейем төрлөлөгө күренмәй.

•  

  ​

  АТ ТУРАҺЫНДА МӘҠӘЛДӘР
• Аттың хаҡы оло, айғырҙың даны оло.
• Егет күрке дан менән, айғыр күрке ял менән.
• Менгән атың аҡбуҙ булһын, һѳйгән йәрең йәш ҡыҙ булһын.
• Абынмаҫ ат булмаҫ.
• Ағай-эне талашыр, атҡа менһә, ярашыр.
• Азамат ирҙең билдәһе—аҙ һѳйләр ҙә күп тыңлар,
  Арғымаҡ аттың билдәһе—аҙ уртлар ҙа күп юшар.
• Аҙыҡлы ат арымаҫ, дағалы ат таймаҫ.
• Ай айламай ат маҡтама, йыл йылламай килен маҡтама.
• Айыу алыр егетте атынан танырҙар,
  Бүре алыр егетте бүркенән танырҙар.
• Аҡыл—теҙген, ҡылыҡ—ат, теҙгенеңде белеп тарт.
• Ир-егеттең эсендә эйәрле-йүгәнле ат ятыр.
• Аҡыллының аты ла арымаҫ, туны ла туҙмаҫ.
• Аҡылһыҙ атҡа менһә, атаһын танымаҫ.
• Алыҫ юл атты һынай, ауыр юл ирҙе һынай.
• Андыҙ барҙа—ат үлмәҫ.
• Арыған ат соҡор һанай, асыҡҡан ат ҡулыңды ялай, яратҡан ат күҙеңә ҡарай.
• Ас ҡалмаған аш ҡәҙерен белмәҫ, йәйәү йѳрѳмәгән ат ҡәҙерен белмәҫ.
• Асыуыңды ат итһәң, аҡылыңды теҙген ит.
• Ат алһаң—һынап ал, аҡса алһаң—һанап ал.
• Ат дағаһыҙ булмаҫ, батыр яраһыҙ булмаҫ.
• Ат тауҙа, егет яуҙа һынала.
• Ат яҡшы булһа, юл ҡыҫҡа була.